Структурно-функциональные особенности кетозо-3-эпимераз и их использование для производства D-аллюлозы
- Авторы: Иванова Н.С.1, Кульминская А.А.1,2, Швецова С.В.1,2,3
-
Учреждения:
- Курчатовский геномный центр – ПИЯФ
- Петербургский институт ядерной физики им. Б.П. Константинова Национального исследовательского центра “Курчатовский институт”
- Санкт-Петербургский политехнический университет Петра Великого
- Выпуск: Том 49, № 4 (2023)
- Страницы: 348-359
- Раздел: Статьи
- URL: https://cardiosomatics.ru/0132-3423/article/view/670577
- DOI: https://doi.org/10.31857/S0132342323040346
- EDN: https://elibrary.ru/ODGVQI
- ID: 670577
Цитировать
Аннотация
Редкие сахара привлекают все больше внимания в качестве безопасных для здоровья низкокалорийных подсластителей и функциональных соединений в пищевой, фармацевтической и медицинской промышленности. D-Аллюлоза, впервые обнаруженная в пшенице более 70 лет назад, обладает значительным потенциалом применения, однако ее широкое использование лимитируется высокой стоимостью получения. Реакции эпимеризации доступных сахаров, приводящие к получению D-аллюлозы, катализируют ферменты группы эпимераз, а именно кетозо-3-эпимеразы. Ключевыми задачами исследований ферментов семейства кетозо-3-эпимераз выступают установление точных механизмов их работы, повышение ферментативной активности и стабильности для достижения высокой эффективности ферментативного производства D-аллюлозы. В обзоре обобщены и представлены последние инновационные разработки по использованию кетозо-3-эпимераз, а также оптимизации процессов для получения D-аллюлозы; рассмотрены структурные особенности основных ферментов, используемых в производстве редкого сахара, варианты молекулярных модификаций биокатализаторов и перспективы практического использования обсуждаемых в работе ферментных путей.
Об авторах
Н. С. Иванова
Курчатовский геномный центр – ПИЯФ
Email: shvetsova_sv@pnpi.nrcki.ru
Россия, 188300, Гатчина, Орлова Роща, 1
А. А. Кульминская
Курчатовский геномный центр – ПИЯФ; Петербургский институт ядерной физики им. Б.П. Константинова Национальногоисследовательского центра “Курчатовский институт”
Email: shvetsova_sv@pnpi.nrcki.ru
Россия, 188300, Гатчина, Орлова Роща, 1; Россия, 188300, Гатчина, Орлова Роща, 1
С. В. Швецова
Курчатовский геномный центр – ПИЯФ; Петербургский институт ядерной физики им. Б.П. Константинова Национальногоисследовательского центра “Курчатовский институт”; Санкт-Петербургский политехнический университет Петра Великого
Email: shvetsova_sv@pnpi.nrcki.ru
Россия, 188300, Гатчина, Орлова Роща, 1; Россия, 188300, Гатчина, Орлова Роща, 1; Россия, 195251, Санкт-Петербург, ул. Политехническая, 29
Список литературы
- Karabinos J.V. // Adv. Carbohydr. Chem. 1952. V. 7. P. 99–136. https://doi.org/10.1016/s0096-5332(08)60083-1
- Oshima H., Kimura I., Izumori K. // Food Sci. Technol. Res. 2006. V. 12. P. 137–143. https://doi.org/10.3136/fstr.12.137
- Fukada K., Ishii T., Tanaka K., Yamaji M., Yamaoka Y., Kobashi K., Izumori K. // Bull. Chem. Soc. Jpn. 2010. V. 83. P. 1193–1197. https://doi.org/10.1246/bcsj.20100148
- O’Charoen S., Hayakawa S., Ogawa M. // Int. J. Food Sci. Technol. 2014. V. 50. P. 194–202. https://doi.org/10.1111/ijfs.12607
- Zhang W., Yu S., Zhang T., Jiang B., Mu W. // Trends Food Sci. Technol. 2016. V. 54. P. 127–137. https://doi.org/10.1016/j.tifs.2016.06.004
- Mu W., Zhang W., Feng Y., Jiang B., Zhou L. // Appl. Microbiol. Biotechnol. 2012. V. 94. P. 1461–1467. https://doi.org/10.1007/s00253-012-4093-1
- Nishii N., Nomizo T., Takashima S., Matsubara T., Tokuda M., Kitagawa H. // J. Vet. Med. Sci. 2016. V. 78. P. 1079–1083. https://doi.org/10.1292/jvms.15-0676
- Yagi K., Matsuo T. // J. Clin. Biochem. Nutr. 2009. V. 45. P. 271–277. https://doi.org/10.3164/jcbn.08-191
- Harada M., Kondo E., Hayashi H., Suezawa C., Suguri S., Arai M. // Parasitol. Res. 2012. V. 110. P. 1565–1567. https://doi.org/10.1007/s00436-011-2660-5
- Chung M.-Y., Oh D.-K., Lee K.W. // J. Agric. Food Chem. 2012. V. 60. P. 863–869. https://doi.org/10.1021/jf204050w
- Murao K., Yu X., Cao W.M., Imachi H., Chen K., Muraoka T., Kitanaka N., Li J., Ahmed R.A.M., Matsumoto K., Nishiuchi T., Tokuda M., Ishida T. // Life Sci. 2007. V. 81. P. 592–599. https://doi.org/10.1016/j.lfs.2007.06.019
- Iida T., Kishimoto Y., Yoshikawa Y., Hayashi N., Okuma K., Tohi M., Yagi K., Matsuo T., Izumori K. // J. Nutr. Sci. Vitaminol. (Tokyo). 2008. V. 54. P. 511–514. https://doi.org/10.3177/jnsv.54.511
- Hayashi N., Iida T., Yamada T., Okuma K., Takehara I., Yamamoto T., Yamada K., Tokuda M. // Biosci. Biotechnol. Biochem. 2010. V. 74. P. 510–519. https://doi.org/10.1271/bbb.90707
- Hossain M.A., Kitagaki S., Nakano D., Nishiyama A., Funamoto Y., Matsunaga T., Tsukamoto I., Yamaguchi F., Kamitori K., Dong Y., Hirata Y., Murao K., Toyoda Y., Tokuda M. // Biochem. Biophys. Res. Commun. 2011. V. 405. P. 7–12. https://doi.org/10.1016/j.bbrc.2010.12.091
- Baek S.H., Park S.J., Lee H.G. // J. Food Sci. 2010. V. 75. P. H49–H53. https://doi.org/10.1111/j.1750-3841.2009.01434.x
- Itoh K., Mizuno S., Hama S., Oshima W., Kawamata M., Hossain A., Ishihara Y., Tokuda M. // J. Food Sci. 2015. V. 80. P. H1619–H1626. https://doi.org/10.1111/1750-3841.12908
- Chen J., Huang W., Jiang B. // FASEB J. 2017. V. 31. P. 798.1. https://doi.org/10.1096/fasebj.31.1_supplement.798.1
- Ochiai M., Onishi K., Yamada T., Iida T., Matsuo T. // Int. J. Food Sci. Nutr. 2014. V. 65. P. 245–250. https://doi.org/10.3109/09637486.2013.845653
- Iwasaki Y., Sendo M., Dezaki K., Hira T., Sato T., Nakata M., Goswami C., Aoki R., Arai T., Kumari P., Hayakawa M., Masuda C., Okada T., Hara H., Drucker D.J., Yamada Y., Tokuda M., Yada T. // Nat. Commun. 2018. V. 9. P. 113. https://doi.org/10.1038/s41467-017-02488-y
- Matsuo T., Suzuki H., Hashiguchi M., Izumori K. // J. Nutr. Sci. Vitaminol. (Tokyo). 2002. V. 48. P. 77–80. https://doi.org/10.3177/jnsv.48.77
- Matsuo T., Tanaka T., Hashiguchi M., Izumori K., Suzuki H. // Asia Pac. J. Clin. Nutr. 2003. V. 12. P. 225–231.
- Iida T., Hayashi N., Yamada T., Yoshikawa Y., Miyazato S., Kishimoto Y., Okuma K., Tokuda M., Izumori K. // Metabolism. 2010. V. 59. P. 206–214. https://doi.org/10.1016/j.metabol.2009.07.018
- Kimura T., Kanasaki A., Hayashi N., Yamada T., Iida T., Nagata Y., Okuma K. // Nutrition. 2017. V. 43–44. P. 16–20. https://doi.org/10.1016/j.nut.2017.06.007
- Hofer S.J., Davinelli S., Bergmann M., Scapagnini G., Madeo F. // Front. Nutr. 2021. V. 8. P. 717343. https://doi.org/10.3389/fnut.2021.717343
- Mooradian A.D., Smith M., Tokuda M. // Clin. Nutr. ESPEN. 2017. V. 18. P. 1–8. https://doi.org/10.1016/j.clnesp.2017.01.004
- Lê K.A., Robin F., Roger O. // Curr. Opin. Clin. Nutr. Metab. Care. 2016. V. 19. P. 310–315. https://doi.org/10.1097/mco.0000000000000288
- Bilik V., Tihlarik K. // Chem. Pap. 1973. V. 28. P. 106–109. https://chempap.org/file_access.php?file=281a106.pdf
- McDonald E.J. // Carbohydr. Res. 1967. V. 5. P. 106–108. https://doi.org/10.1016/0008-6215(67)85014-6
- Doner L.W. // Carbohydr. Res. 1979. V. 70. P. 209–216. https://doi.org/10.1016/S0008-6215(00)87101-3
- Kumar S., Sharma S., Kansal S.K., Elumalai S. // ACS Omega. 2020. V. 5. P. 2406–2418. https://doi.org/10.1021/acsomega.9b03918
- Izumori K., Khan A.R., Okaya H., Tsumura T. // Biosci. Biotechnol. Biochem. 1993. V. 57. P. 1037–1039. https://doi.org/10.1271/bbb.57.1037
- Itoh H., Okaya H., Khan A.R., Tajima S., Hayakawa S., Izumori K. // Biosci. Biotechnol. Biochem. 1994. V. 58. P. 2168–2171. https://doi.org/10.1271/bbb.58.2168
- Kim H.-J., Hyun E.-K., Kim Y.-S., Lee Y.-J., Oh D.-K. // Appl. Environ. Microbiol. 2006. V. 72. P. 981–985. https://doi.org/10.1128/aem.72.2.981-985.2006
- Zhang L., Mu W., Jiang B., Zhang T. // Biotechnol. Lett. 2009. V. 31. P. 857–862. https://doi.org/10.1007/s10529-009-9942-3
- Uechi K., Takata G., Fukai Y., Yoshihara A., Morimoto K. // Biosci. Biotechnol. Biochem. 2013. V. 77. P. 511–515. https://doi.org/10.1271/bbb.120745
- Zhang W., Li H., Zhang T., Jiang B., Zhou L., Mu W. // J. Mol. Catal. B: Enzym. 2015. V. 120. P. 68–74. https://doi.org/10.1016/j.molcatb.2015.05.018
- Mu W., Chu F., Xing Q., Yu S., Zhou L., Jiang B. // J. Agric. Food Chem. 2011. V. 59. P. 7785–7792. https://doi.org/10.1021/jf201356q
- Li C., Li L., Feng Z., Guan L., Lu F., Qin H.-M. // Food Chem. 2021. V. 357. P. 129746. https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2021.129746
- Zhu Z., Li C., Liu X., Gao D., Wang X., Tanokura M., Qin H.-M., Lu F. // RSC Adv. 2019. V. 9. P. 2919–2927. https://doi.org/10.1039/c8ra10029b
- Chen J., Chen D., Ke M., Ye S., Wang X., Zhang W., Mu W. // Mol. Biotechnol. 2021. V. 63. P. 534–543. https://doi.org/10.1007/s12033-021-00320-z
- Patel S.N., Kaushal G., Singh S.P. // Microb. Cell Fact. 2021. V. 20. P. 60. https://doi.org/10.1186/s12934-021-01550-1
- Patel S.N., Kaushal G., Singh S.P. // Appl. Environ. Microbiol. 2020. V. 86. P. e02605-19. https://doi.org/10.1128/AEM.02605-19
- Zhu Z., Li L., Zhang W., Li C., Mao S., Lu F., Qin H.-M. // Enzyme Microb. Technol. 2021. V. 149. P. 109850. https://doi.org/10.1016/j.enzmictec.2021.109850
- Mu W., Zhang W., Fang D., Zhou L., Jiang B., Zhang T. // Biotechnol. Lett. 2013. V. 35. P. 1481–1486. https://doi.org/10.1007/s10529-013-1230-6
- Park C.-S., Kim T., Hong S.-H., Shin K.-C., Kim K.-R., Oh D.-K. // PLoS One. 2016. V. 11. P. e0160044. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0160044
- Tseng W.-C., Chen C.-N., Hsu C.-T., Lee H.-C., Fang H.-Y., Wang M.-J., Wu Y.-H., Fang T.-Y. // Int. J. Biol. Macromol. 2018. V. 112. P. 767–774. https://doi.org/10.1016/j.ijbiomac.2018.02.036
- Yoshihara A., Kozakai T., Shintani T., Matsutani R., Ohtani K., Iida T., Akimitsu K., Izumori K., Gullapalli P.K. // J. Biosci. Bioeng. 2017. V. 123. P. 170–176. https://doi.org/10.1016/j.jbiosc.2016.09.004
- Li S., Chen Z., Zhang W., Guang C., Mu W. // Int. J. Biol. Macromol. 2019. V. 138. P. 536–545. https://doi.org/10.1016/j.ijbiomac.2019.07.112
- Jia M., Mu W., Chu F., Zhang X., Jiang B., Zhou L.L., Zhang T. // Appl. Microbiol. Biotechnol. 2014. V. 98. P. 717–725. https://doi.org/10.1007/s00253-013-4924-8
- Zhang W., Fang D., Xing Q., Zhou L., Jiang B., Mu W. // PLoS One. 2013. V. 8. P. e62987. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0062987
- Zhang W., Fang D., Zhang T., Zhou L., Jiang B., Mu W. // J. Agric. Food Chem. 2013. V. 61. P. 11468–11476. https://doi.org/10.1021/jf4035817
- Jia D.-X., Sun C.-Y., Jin Y.-T., Liu Z.-Q., Zheng Y.-G., Li M., Wang H.-Y., Chen D.-S. // Enzyme Microb. Technol. 2021. V. 148. P. 109816. https://doi.org/10.1016/j.enzmictec.2021.109816
- Yang J., Tian C., Zhang T., Ren C., Zhu Y., Zeng Y., Men Y., Sun Y., Ma Y. // Biotechnol. Bioeng. 2019. V. 116. P. 745–756. https://doi.org/10.1002/bit.26909
- Mao S., Cheng X., Zhu Z., Chen Y., Li C., Zhu M., Liu X., Lu F., Qin H.-M. // Enzyme Microb. Technol. 2020. V. 132. P. 109441. https://doi.org/10.1016/j.enzmictec.2019.109441
- Zhu Y., Men Y., Bai W., Li X., Zhang L., Sun Y., Ma Y. // Biotechnol. Lett. 2012. V. 34. P. 1901–1906. https://doi.org/10.1007/s10529-012-0986-4
- Oh D.-K., Kim N.-H., Kim H.-J., Park C.-S., Kim S.-W., Ko M., Park B., Jung M., Yoon K.-H. // World J. Microbiol. Biotechnol. 2007. V. 23. P. 559–563. https://doi.org/10.1007/s11274-006-9265-7
- Zhu Z., Gao D., Li C., Chen Y., Zhu M., Liu X., Tanokura M., Qin H.-M., Lu F. // Microb. Cell Fact. 2019. V. 18. P. 59. https://doi.org/10.1186/s12934-019-1107-z
- Zhang W., Zhang T., Jiang B., Mu W. // J. Sci. Food Agric. 2016. V. 96. P. 49–56. https://doi.org/10.1002/jsfa.7187
- Patel S.N., Sharma M., Lata K., Singh U., Kumar V., Sangwan R.S., Singh S.P. // Bioresour. Technol. 2016. V. 216. P. 121–127. https://doi.org/10.1016/j.biortech.2016.05.053
- Chan H.-C., Zhu Y., Hu Y., Ko T.-P., Huang C.-H., Ren F., Chen C.-C., Ma Y., Guo R.-T., Sun Y. // Protein Cell. 2012. V. 3. P. 123–131. https://doi.org/10.1007/s13238-012-2026-5
- Van Overtveldt S., Verhaeghe T., Joosten H.-J., van den Bergh T., Beerens K., Desmet T. // Biotechnol. Adv. 2015. V. 33. P. 1814–1828. https://doi.org/10.1016/j.biotechadv.2015.10.010
- Uechi K., Sakuraba H., Yoshihara A., Morimoto K., Takata G. // Acta Crystallogr. D Biol. Crystallogr. 2013. V. 69. P. 2330–2339. https://doi.org/10.1107/s0907444913021665
- Yoshida H., Yamada M., Nishitani T., Takada G., Izumori K., Kamitori S. // J. Mol. Biol. 2007. V. 374. P. 443–453. https://doi.org/10.1016/j.jmb.2007.09.033
- Kim K., Kim H.-J., Oh D.-K., Cha S.-S., Rhee S. // J. Mol. Biol. 2006. V. 361. P. 920–931. https://doi.org/10.1016/j.jmb.2006.06.069
- Qi Z., Zhu Z., Wang J., Li S., Guo Q., Xu P., Lu F., Qin H.-M. // Microb. Cell Fact. 2017. V. 16. P. 193. https://doi.org/10.1186/s12934-017-0808-4
- Yoshida H., Yoshihara A., Gullapalli P.K., Ohtani K., Akimitsu K., Izumori K., Kamitori S. // Acta Crystallogr. F Struct. Biol. Commun. 2018. V. 74. P. 669–676. https://doi.org/10.1107/s2053230x18011706
- Carrell H.L., Glusker J.P., Burger V., Manfre F., Tritsch D., Biellmann J.F. // Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 1989. V. 86. P. 4440–4444. https://doi.org/10.1073/pnas.86.12.4440
- Carrell H.L., Hoier H., Glusker J.P. // Acta Crystallogr. D Biol. Crystallogr. 1994. V. 50. P. 113–123. https://doi.org/10.1107/s0907444993009345
- Collyer C.A., Henrick K., Blow D.M. // J. Mol. Biol. 1990. V. 212. P. 211–235. https://doi.org/10.1016/0022-2836(90)90316-e
- Whitlow M., Howard A.J., Finzel B.C., Poulos T.L., Winborne E., Gilliland G.L. // Proteins. 1991. V. 9. P. 153–173. https://doi.org/10.1002/prot.340090302
- Fenn T.D., Ringe D., Petsko G.A. // Biochemistry. 2004. V. 43. P. 6464–6474. https://doi.org/10.1021/bi049812o
- Kovalevsky A.Y., Hanson L., Fisher S.Z., Mustyakimov M., Mason S.A., Forsyth V.T., Blakeley M.P., Keen D.A., Wagner T., Carrell H.L., Katz A.K., Glusker J.P., Langan P. // Structure. 2010. V. 18. P. 688–699. https://doi.org/10.1016/j.str.2010.03.011
- Yoshida H., Yamaji M., Ishii T., Izumori K., Kamitori S. // FEBS J. 2010. V. 277. P. 1045–1057. https://doi.org/10.1111/j.1742-4658.2009.07548.x
- Yoshida H., Yoshihara A., Teraoka M., Terami Y., Takata G., Izumori K., Kamitori S. // FEBS J. 2014. V. 281. P. 3150–3164. https://doi.org/10.1111/febs.12850
- Yoshida H., Yoshihara A., Teraoka M., Yamashita S., Izumori K., Kamitori S. // FEBS Open Bio. 2012. V. 3. P. 35–40. https://doi.org/10.1016/j.fob.2012.11.008
- Munshi P., Snell E.H., van der Woerd M.J., Judge R.A., Myles D.A.A., Ren Z., Meilleur F. // Acta Cryst. D Biol. Crystallogr. 2014. V. 70. P. 414–420. https://doi.org/10.1107/s1399004713029684
- Langan P., Sangha A.K., Wymore T., Parks J.M., Yang Z.K., Hanson B.L., Fisher Z., Mason S.A., Blakeley M.P., Forsyth V.T., Glusker J.P., Carrell H.L., Smith J.C., Keen D.A., Graham D.E., Kovalevsky A. // Structure. 2014. V. 22. P. 1287–1300. https://doi.org/10.1016/j.str.2014.07.002
- Terami Y., Yoshida H., Uechi K., Morimoto K., Takata G., Kamitori S. // Appl. Microbiol. Biotechnol. 2015. V. 99. P. 6303–6313. https://doi.org/10.1007/s00253-015-6417-4
- Yoshida H., Yamada M., Nishitani T., Takada G., Izumori K., Kamitori S. // Acta Crystallogr. Sect. F Struct. Biol. Cryst. Commun. 2007. V. 63. P. 123–125. https://doi.org/10.1107/s1744309107001169
- Yoshida H., Yoshihara A., Ishii T., Izumori K., Kamitori S. // Appl. Microbiol. Biotechnol. 2016. V. 100. P. 10403–10415. https://doi.org/10.1007/s00253-016-7673-7
- Okada G., Hehre E.J. // J. Biol. Chem. 1974. V. 249. P. 126–135. https://doi.org/10.1016/S0021-9258(19)43100-1
- Bosshart A., Panke S., Bechtold M. // Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 2013. V. 52. P. 9673–9676. https://doi.org/10.1002/anie.201304141
- Bosshart A., Hee C.S., Bechtold M., Schirmer T., Panke S. // Chembiochem. 2015. V. 16. P. 592–601. https://doi.org/10.1002/cbic.201402620
- Zhang W., Zhang Y., Huang J., Chen Z., Zhang T., Guang C., Mu W. // J. Agric. Food Chem. 2018. V. 66. P. 5593–5601. https://doi.org/10.1021/acs.jafc.8b01200
- Zhang W., Jia M., Yu S., Zhang T., Zhou L., Jiang B., Mu W. // J. Agric. Food Chem. 2016. V. 64. P. 3386–3393. https://doi.org/10.1021/acs.jafc.6b01058
- Choi J.-G., Ju Y.-H., Yeom S.-J., Oh D.-K. // Appl. Environ. Microbiol. 2011. V. 77. P. 7316–7320. https://doi.org/10.1128/aem.05566-11
